Iedereen heeft wel eens last van stress. Dat is heel normaal. Maar als je spreekt over ‘Last van stress’, dan wordt daar meestal mee bedoeld: last van langdurige (chronische) stress. Last van een opgejaagd gevoel, van niet goed meer kunnen ontspannen. Misschien ook wel slechter slapen en piekeren. Met als gevolg ook vermoeidheid. Afhankelijk van de klachten die je ervaart, kan het goed zijn daar snel wat aan te doen. Om je op weg te helpen, vind je hier informatie over verschillende soorten stress.
Stress is eigenlijk een mooi mechanisme van de natuur. Het brengt lichamelijke reacties in ons lichaam tot stand, die ervoor zorgen dat we in staat zijn om een prestatiepiek te leveren. Om dit voor elkaar te krijgen worden processen van herstel op een laag pitje gezet; die komen later wel weer tijdens de herstelmodus. Waar het nu om gaat is gas geven. Het stresssysteem maakt razendsnel alles wat hiervoor nodig is in orde. En energie beschikbaar. Dat is de actiemodus. Ons stresssysteem is ook actief als we rustig werken. De mate van de benodigde paraatheid en energie wordt continu afgestemd op de vraag. Als het goed gaat, is dat in balans en komt na de inspanning de herstelfase. Door te slapen en goed te eten worden alle reserves weer aangevuld in de herstelmodus. Dan ben je weer klaar voor de volgende dag.
Ondanks dit positieve verhaal, heeft stress een slecht imago. Er gaat bijna geen dag voorbij, zonder berichten over stress en burn-out. En de grote gevolgen die dat heeft op mensen en organisaties.
Dat ligt niet zozeer aan stress zelf, maar vooral aan de lengte en diepte van de actiemodus, in verhouding tot die van de herstelmodus. Blijf je langdurig stress ervaren zonder voldoende herstel hiervan, dan raakt het stresssysteem ontregelt. En dan wordt stress slecht voor je. Dan keert het mooie stresssysteem zich zelfs tegen je. Dr. Bruce McEwen, van the Rockefeller University, spreekt over drie typen stress: goede stress, verdraagbare stress en giftige stress.
Als je bijvoorbeeld goed voorbereid een examen gaat doen, kun je goede stress ervaren. Dit is functioneel want: het maakt je extra scherp en alert. Ook als je meespeelt in het tennistoernooi van je vereniging, kun je goede stress ervaren. De processen die op gang worden gebracht in je lichaam, (verhoogde hartslag, extra bloedtoevoer naar spieren die je gaat gebruiken, extra vrijgemaakte energie etc.) zijn dan ondersteunend bij wat je gaat doen. Ook al voelt het misschien niet altijd prettig (opgejaagd gevoel, zenuwachtig). Ben je klaar, dan zakt je stressniveau en kom je weer in de herstelmodus; processen van herstel en lange termijn (immuunsysteem bijvoorbeeld) krijgen dan voorrang.
Als er iets ingrijpends gebeurt in je leven, zul je ook stress ervaren. Als je deze moeilijke periode bent doorgekomen, door veerkracht, door jezelf in acht te nemen en/of met ondersteuning van familie en vrienden, zal ook deze verdraagbare stress weer verdwijnen. Zit je in zo’n lastige tijd dan zul je extra aandacht moeten schenken aan het activeren van de herstelmodus. Goed voor jezelf zorgen dus.
Het normaalgesproken ondersteunende stresssysteem, kan zich tegen je keren. Als je stressniveau niet meer zakt heb je feitelijk chronische stress en dat is slecht voor je. Het is giftig omdat daarmee bijvoorbeeld langdurig je immuunsysteem aan banden wordt gelegd, het langdurig hoge bloeddruk veroorzaakt en herstelfuncties van het lichaam te weinig aan bod laat komen. Processen van veroudering en slijtage gaan sneller. Het leidt zelfs tot veranderingen in het brein, die je bijvoorbeeld kunt ervaren door somberheid en cognitief verminderd functioneren.
De overgang van goede stress naar giftige stress gaat geleidelijk. Er kunnen jaren overheen gaan. Bij het CSR Centrum, waar Coaching Lemelerberg mee samenwerkt, worden de volgende stadia onderkend.
Bron: CSR Centrum.
Na een drukke tijd met te weinig rust of herstel kun je merken dat je de dag begint, terwijl je nog moe bent. Moet je die dag toch weer flink aan de slag, terwijl je daar eigenlijk de energie niet voor hebt, dan start je lichaam het proces van compensatoire stress op. Dat kun je vergelijken met een ‘noodaggregaat’. Met behulp van stresshormonen (o.a. adrenaline en cortisol) wordt er extra energie vrij gemaakt. Deze wordt onttrokken uit bronnen die daar niet voor bedoeld zijn. Bijvoorbeeld door eiwitten uit spieren af te breken en hier glucose van te maken. Het werkt wel en je kunt daar ook wel weer energiek door voelen, maar feitelijk ben je roofbouw aan het plegen. En je herstelschuld loopt op.
Ga je hier mee door, dan raak je na verloop van tijd overbelast. Je merkt dan dat je met ‘gewoon een keer uitslapen’ niet voldoende meer kun herstellen. En als je gedurende langere tijd niet voldoende biologisch herstelt van inspanning of belasting, blijf je niet alleen moe, in combinatie met merkbaar te weinig energie. Dan raakt ook je stresssysteem ontregelt. Je gaat steeds meer merken dat je herstelschuld hebt. Vergelijk het met een bankrekening: als je steeds meer uitgeeft dan er binnenkomt, ga je uiteindelijk rood staan. Je hebt dan een schuld bij de bank. Als je last hebt van langdurige, ervaar je last van je herstelschuld. Last van achterstallig lichamelijk onderhoud en te weinig (energie) reserves.
Door het ontregelde stresssysteem raakt ook productie van stresshormonen van slag. Dan zijn bijvoorbeeld je cortisolwaarden in de nacht veel te hoog, waardoor je niet goed meer kunt slapen. Of je blijft in rust ook een opgejaagd gevoel houden. Dit proces versterkt zichzelf want: herstellen en bijtanken gaat steeds minder goed, maar je wil door en blijft evenveel van jezelf vragen, en dus loopt je herstelschuld verder op. Met ongemakken als: moe, prikkelbaar, een vol hoofd, concentratieverlies, minder goed besluiten kunnen nemen, piekeren, slapeloosheid en steeds meer het gevoel de controle te verliezen.
Het eindstation van het chronisch stress syndroom is een burn-out. Dan ben je zo lang doorgegaan dat je uiteindelijk volledig bent uitgeput. Je herstelcapaciteit en je energie zijn zo laag geworden dat je tot bijna niets meer in staat bent. De biologische energie huishouding is helemaal verstoord. Zo is een burn-out een lichamelijke aandoening, een hardware probleem. Veroorzaakt door herstel belemmerend gedrag en leefomstandigheden. Zie ook: Last van burn out verschijnselen. Chronische stress en burn-out gaan niet vanzelf over. En hoe snel je hiervan herstelt is afhankelijk van het stadium waar je zit en hoe lang je al chronische stressklachten ervaart. En van hoe graag je ervan af wil. Want: je zult er echt mee aan de slag moeten. Gelukkig hoef je het niet alleen en op eigen kracht te doen.
Als gecertificeerd CSR Stresscoach kan ik je hier goed bij helpen. Met een speciaal hiervoor ontwikkeld programma (CSR Methode) gaan we aan de slag. Het begint met een wetenschappelijk onderbouwde vragenlijst die je digitaal kunt invullen. Daarmee kunnen we vaststellen hoe het nu met je gesteld is. Hier wordt onderzocht: de mate van stress en vermoeidheid die je ervaart, hoe dat jouw welzijn beïnvloedt, hoe het staat met je herstelvermogen, welke stressbronnen je ervaart etc. De uitslag van de ingevulde vragenlijst bespreken we tijdens het intakegesprek. Daarna begint het herstelprogramma.
CSR staat voor Chronic Stress Reversal. Deze methode is wetenschappelijk onderbouwd en bewezen effectief. Coaching Lemelerberg werkt met deze methode vanwege de overtuiging dat bij chronische stress en burn-out alleen een integrale aanpak duurzaam effectief is. Daarmee wordt bedoeld: aandacht voor lichaam, psyche en gedrag.
Er gebeurt nogal wat in ons lichaam en brein door goede stress. Het is dus ook heel logisch, dat effecten van chronische stress en een ontregeld stresssysteem ook heel wat problemen kunnen veroorzaken. Om cliënten goed te kunnen begeleiden heeft een geaccrediteerd CSR Stresscoach grondige kennis over de biologische processen van ons stresssysteem. Daarmee worden symptomen herkent en de begeleiding aangepast op basis de ervaren klachten. Wat je ervaart aan symptomen, heeft natuurlijk effect op hoe je je voelt en daarmee ook op je je gedraagt.
De CSR aanpak begint met het stoppen van roofbouw en het bevorderen van herstelfuncties. Onder begeleiding worden stressbronnen geëlimineerd. Het stresssysteem moet weer in balans komen. Door de herstelschuld af te lossen, ga je je na een aantal weken al echt beter voelen. Je bent dan minder moe, minder prikkelbaar en je brein is cognitief klaar voor de volgende stap.
Als je fysiek een eind bent opgeknapt, gaan we onderzoeken waardoor je niet goed je eigen grenzen bewaakt. Of welke omstandigheden jou verleiden tot het onderdrukken van signalen van je lijf, dat je jezelf aan het overvragen bent. Wat zit daar achter? Kun je die behoeften misschien anders invullen of zelfs los laten? Hoe werkt het bij jou? En wat helpt jou om te komen tot verstandig zelfmanagement? Daar gaan we mee aan de slag terwijl je doorgaat met de opbouw van vitaliteit, conditie en mentale veerkracht. Meer weten? Behoefte aan een Stress check?
"Nu kan ik zeggen: Hier ben ik, dit ben ik en zo wil ik zijn!"
"Wat een vrijheid om zelf de regie te hebben."
"Coaching heeft me in contact gebracht met wie ik werkelijk ben."
"De coaching werkt positief door op de hele afdeling."
"De sfeer in mijn team is enorm verbeterd."
“Door de coaching ben ik echt vrij geworden.”
"Eindelijk iemand die weet hoe je stress aanpakt."
"Het gewichtsverlies is een zeer gewenste bijzaak geworden van een reis naar mijzelf."
"Ik ben weer helemaal terug. En sterker."
"Ik ga nu ook thuis heel anders om met de dingen."
"Ik heb geleerd met veel meer compassie naar mezelf te kijken."
"Ik heb inzicht gekregen in mijn kwaliteiten en in de gedragspatronen die mij soms belemmeren."
"Ik heb inzicht gekregen in mijn kwaliteiten en valkuilen."
"Ik heb mijn energie weer terug!"
"Ik heb nu veel beter in de gaten waar mijn grenzen liggen."
"Ik kan nu bewuster en met meer aandacht naar mijn omgeving kijken."
"Wat een vrijheid om zelf weer de regie te hebben."
"Mijn medewerker is er sterker uitgekomen."
"Met aansprekende metaforen en humor werd ik uitgedaagd over mijn gedragspatronen na te denken."
"Ik ontdekte dat ik veel sterker ben dan ik dacht."
"Ik krijg nu veel meer gedaan op een dag."
"Ik kan nu mijzelf beter zien en laten zien."